تفاوت بورس و فرابورس

بورس

بازار بورس یک بازار معاملاتی است که در آن انواع اوراق بهادار مانند سهام، اوراق قرضه، اختیار معامله و غیره خرید و فروش می‌شوند. این بازار با جمع‌آوری پس‌اندازهای خرد و کلان بستری را برای سرمایه‌گذاری، تأمین مالی و رونق اقتصادی فراهم می‌کند و همچنین به عنوان یک نهاد مالی، نقش مهمی در توسعه بازارهای مالی و تحولات اقتصادی دارد.

در بازار بورس ایران، شرکت‌ها به دو بخش اصلی بازار اول و بازار دوم تقسیم می‌شوند. بازار اول شامل شرکت‌های بزرگ، پربازده و با سرمایه‌گذاری بالا است، در حالی که بازار دوم شامل شرکت‌های کوچکتر و کمتر شناخته شده با سرمایه‌گذاری کمتر است. بنابراین  سرمایه‌گذاران می‌توانند با تحلیل و بررسی وضعیت شرکت‌ها و بازار، به سرمایه‌گذاری  در هریک از این بازارها بپردازند.

بازار اول و دوم بورس به تقسیم بندی سهام­ها بر اساس شاخص­هایی مانند حجم معاملات، ارزش بازار، سودآوری و … در دو تابلوی اصلی و فرعی بورس می‌پردازد. بازار اول شامل سهام هایی است که شاخص­های بالاتری دارند اما بازار دوم شامل سهام­هایی با شاخص­های پایین­تر است.

همچنین برای سرمایه‌گذاران در بورس بازارها با عنوان بازار سهام، بازار کالا، بازار اوراق قرضه و بازار تبادلات ارزی با ویژگی‌های مختلف در نظر گرفته شده است که هر کدام از آنها مربوط به نوعی از دارایی های مالی است.

• در بازار سهام، به معامله سهام شرکت‌ها و ابزارهای مالی دیگر مثل اوراق مشارکت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‎‌پردازند
• در بازار کالا، به معامله کالاهای خام، مواد اولیه و فرآوری نشده مانند طلا، نفت، گندم و غیره می‎‌پردازند.
• در بازار اوراق قرضه، به معامله اوراق تأمین مالی مانند اسناد خزانه، بانکی و شرکتی می‎‌پردازند.
• در بازار تبادلات ارزی نیز، به معامله پول‌های خارجی براساس نرخ تعیین شده بر اساس عرضه و تقاضا می‎‌پردازند.

فرابورس

فرابورس ایران یک بازار مالی ثانویه و با رسمیت کمتر است که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ایران (SEO) قرار دارد. در این بازار، شرکت‌های کوچک‌تر که کمتر شناخته شده‌اند و به دنبال جذب سرمایه هستند فعالیت می‌کنند. قوانین و مقررات فرابورس سخت‌گیری کمتری نسبت به بازار بورس دارد و برای شرکت‌های کوچک‌تر این امکان را فراهم می‌کند تا بتوانند به راحتی در این بازار فعالیت کنند.

فرابورس از شش بازار تشکیل شده است که عبارتند از: بازار اول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز) ، بازار سوم، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)، بازار دارایی فکری و بازار مشتقات. هر بازار شرایط و قوانین خاص خود را برای پذیرش شرکت‌ها و انجام معامله دارد. فرابورس برای شرکت‌هایی است که مایل به حضور در بازار سرمایه هستند اما هنوز شرایط ورود به بورس را ندارند. فرابورس مزایایی مانند تأمین مالی ارزان، افزایش شناخت و اعتبار شرکت‌ها و توسعه بازار سرمایه را دارد.

برای هر دو بازار نیاز به کد بورسی یا معاملاتی دارید که برای این منظور باید در سامانه سجام ثبت نام و احراز هویت کنید و در یک کارگزاری ثبت نام کنید. اگر در بازار بورس فعالیت دارید، از کد بورسی خود می‌توانید به‌ منظور خرید و فروش سهام در فرابورس استفاده کنید.

این دو بازار هر دو مکانی برای خرید و فروش اوراق بهادار هستند، اما در مورد نحوه فعالیت و نوع اوراق بهاداری که در آن‌ها معامله می‌شود، تفاوت‌هایی وجود دارد

اصلی‌ترین تفاوت بین بورس و فرابورس عبارتند از:

ساعت معامله

ساعت معاملات بورس در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 9 صبح تا 12:30 ظهر می‌باشد و در روزهای تعطیل رسمی، تعطیل می‌باشد. در ساعات دیگر  فقط امکان دسترسی به پرتفوی خود را دارید و میتوانید به بررسی بپردازید. اما در مقابل، ساعت معاملات فرابورس از انعطاف بیشتری برخوردار است و متغیر است.

تقسیم بندی بازار

یکی از تفاوت‌های ساختاری بورس و فرابورس تقسیم‌بندی بازارهای آن‌ها است. بازار بورس به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود. فرابورس نیز شامل هفت بازار اول ، دوم، پایه (شامل بازار پایه زرد، بازار پایه نارنجی و بازار پایه قرمز)، سوم یا بازار عرضه، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)، بازار دارایی فکری و بازار مشتقات است که هر کدام شرایط خاص خود را دارند.

شفافیت قیمت

بازار بورس دارای شفافیت بیشتری نسبت به بازار فرابورس است. در بورس، اطلاعات مربوط به معاملات و شرکت‌ها به صورت عمومی در دسترس قرار می‌گیرند، در صورتی که در فرابورس ممکن است اطلاعات کمتری نسبت به بورس در دسترس عموم قرار داشته باشد.

همچنین در بورس اوراق بهادار قیمت‌ها شفاف و کاملاً مشخص هستند که کاهش ریسک را به همراه دارد اما بازار فرابورس به دلیل اینکه شرایط معاملات با نظر طرفین قرارداد تعیین می‌شود از این مزایا به صورت کامل برخوردار نیست.

منظور از شفافیت قیمت در بورس به این است که قیمت کالاها یا دارایی‌های مالی با توجه به عرضه و تقاضای واقعی در یک بازار قانونمند و شفاف مشخص می‌شود. این شفافیت قیمت باعث می‌شود که خریداران و فروشندگان به طور عادلانه و بدون دخالت‌های غیرمجاز از قیمت‌ها مطلع شوند و معاملات خود را انجام دهند.

پذیرش شرکت‌ها

یکی دیگر از تفاوتها پذیرش شرکت‌ها در فرابورس می‌باشد که نسبت به بورس ساده­تر است و سختگیری‌های کمتری دارد. به عنوان مثال، شرایطی همچون حداقل تعداد سهامدار، حداقل سهام شناور و حداقل سرمایه ثبت شده در فرابورس ساده‌تر از بورس هستند. همچنین در فرابورس شرکت‌های کوچک و متوسط را پذیرش می‌شوند و برای آن‌ها فرصت تامین مالی را فراهم می‌کند در حالی که بورس شرکت‌های بزرگ و قابل اعتماد را جذب می‌کند.

مالیات در فرابورس

یکی از مزایای فرابورس معافیت مالیاتی است. این معافیت‌ برای تمام شرکت‌های فعال در فرابورس به جز شرکت‌های بازار پایه در نظر گرفته شده است. با توجه به قانون مالیاتی کشور، شرکت‌هایی که سهام آن‌ها در فرابورس معامله می‌شود، از ۱۰ درصد مالیات بر درآمد حاصل از فروش سهام خود معاف هستند. این در حالی است که در بازار بورس برخی از معاملات از این مزیت برخوردار هستند.

به عنوان مثال، برای معاملات بزرگ در بورس، که حجم معاملات آن‌ها از یک مقدار معینی بالاتر است، 10 درصد معافیت مالیاتی در نظر گرفته شده است. همچنین، معاملاتی که در بازه زمانی یک روز انجام می‌شوند و عنوان معاملات روزانه شناخته می‌شوند، نیز از پرداخت مالیات معاف هستند.

همچنین در فرابورس، نرخ مالیات بر معاملات نسبت به بازار بورس بیشتر است که ممکن است موجب افزایش هزینه‌های معاملاتی برای سرمایه‌گذاران شود. البته این مسئله برای سرمایه‌گذاران حقیقی که در معاملات خرید و فروش سهام و اوراق بهادار در بازار فرابورس شرکت می‌کنند، تفاوت زیادی ندارد، اما برای سرمایه‌گذاران حقوقی که در معاملات بزرگتری شرکت می‌کنند، این تفاوت مالیاتی می‌تواند مهم باشد.

در نتیجه، می‌توان گفت که در بازار بورس معافیت مالیاتی برای برخی از معاملات وجود دارد، اما نرخ مالیات بر معاملات در بازار بورس کمتر از فرابورس است و همچنین معافیت‌های مالیاتی در بورس نسبت به فرابورس کمتر و محدودتر هستند.

حجم معاملات

در بورس اغلب معاملات با حجم بالا صورت می‌گیرند که متعلق به شرکت‌های بزرگ و معتبر است. در حالی که در بازار فرابورس، به دلیل وجود نوع متنوعی از اوراق بهادار، معاملات با حجم کمتر توسط شرکت‌های کوچک‌تر و نوپا نیز صورت می‌گیرد.

در نهایت، هر دو بازار برای سرمایه‌گذاری و خرید و فروش اوراق بهادار شرکت‌ها می‌باشند، اما با توجه به شرایط و اهداف سرمایه‌گذاری شما، ممکن است یکی از آن‌ها مناسب‌تر باشد.

می‌توان گفت به صورت کلی، بورس بیشتر برای معاملات در بازارهای بزرگ و شرکت‌های بزرگتر و معروفتر استفاده می‌شود، در حالی که فرابورس بیشتر برای معاملات در بازارهای کوچکتر و شرکت‌های کوچکتر و در حال رشد مناسب است.